Barnat tradicionale të mjekësisë kineze

Barnat tradicionale të mjekësisë kineze përdoren për parandalimin, për përcaktimin e diagnozës dhe kurimin e sëmundjeve, ato janë ilaçet natyrore dhe produktet e përpunuara prej tyre, duke përfshirë bimë, kafshë, minerale dhe një pjesë ilaçe kimike dhe biologjike.  Shpikja dhe përdorimi i barnave tradicionale të mjekësisë kineze kanë një histori disa mijëravjeçare, kurse shprehja “barnat tradicionale të mjekësisë kineze” është përdorur vonë, kur mjekësia e perëndimit ka hyrë në Kinë, për të dalluar këto dy mjekësi nga njera tjetra.

Historia e shkurtër e barnave tradicionale të mjekësisë kineze

    Në historinë e Kinës është përhapur gojdhëna: “Për të zbuluar barnat mjekësore, Shen Nongu ka shijuar 70 lloj barërash helmuese në ditë ...”, gjë që pasqyroi rrugën e vështirë të zbulimit të barnave mjekësore dhe të grumbullimit të përvojave nga populli punëtor i kohëve të lashta gjatë luftës me natyrën dhe me sëmundjet, dhe qe gjithashtu një përshkrim i vërtetë i prejardhjes së barnave tradicionale të mjekësis kineze nga puna dhe prodhimi.

    Gjatë periudhës së dinastive Xia, Shang dhe Zhou të kohëve të lashta (nga fundi i shekullit të 22-të deri në vitin 256 para erës sonë), në Kinë filloi të kishte pije alkolike me barëna dhe lëngje barnash mjekësore. “Libri i odeve”(Shi Jing) i shkruar në dinanstinë Zhou (shekulli 11-të – viti 771 para erës sonë) është libri më i hershëm me shënime të barnave tradicionale mjekësore nga dokumentet kineze që ekzistojnë tani në Kinë.  Në librin “Nei Jing” (ose “Huang Di Nei Jing”, Klasiku i mjekësisë së brendshme të perandorit), libri më i hershëm teorik i mjekësisë tradicionale kineze janë parashtruar teoritë “trajtimi i simptomave të të ftohtit me ilaçe të natyrës së ngrohtë”, “përcaktimi i 5 shijeve” etj, duhe i hedhur një bazë terorisë themelore të ilaçeve tradicionale kineze.

   Vepra e posaçme farmaceutike më e hershme që ekziston tani “Shen Nong Ben Cao Jing”(“Materia medika e Shen Nongut”) u krijua në periudhën e dinastive Qin dhe Han (vitet 221 – 220 para erës sonë) nga shumë ekspertë mjekësorë, duke përgjithësuar të dhënat e pasura farmaceutike qysh nga dinastia Qin e mëparshme.  Në këtë vepër shënohen 365 lloje barënash mjekësore që përdoren edhe sot.  Lindja e kësaj vepre shënoi krijimin e farmaceutikës së mjekësisë tradicionale kineze.

    Lulëzimi ekonomik i dinastisë Tang (vitet 618 - 907) ka nxitur zhvillimin e farmaceutikës së mjekësis tradicionale kineze.  Qeveria e dinastisë Tang e parë e kreu punën redaktuese të librit të parë të ilaçeve në botë, “Ben Cao i dinastisë Tang”, në të cilin përfshihen 850 lloje ilaçesh dhe vizatimet e tyre, duke përsosur më tej përmasat e farmaceutikës së mjekësisë tradicionale kineze.

    Në dinanstinë Ming (vitet 1368 - 1644), farmacisti Li Shizhen shkroi brenda 27 vjetëve veprën e madhe farmaceutike “Ben Cao Gang Mu” (Përmbledhja e lëndëve mjekësore), ku përfshihen 1892 lloje barnash mjekësore, duke u bërë përmbledhja më e madhe në historinë e barnave tradicionale kineze.

    Pas shpalljes së RP të Kinës në vitin 1949, janë zhvilluar gjerësisht studimet e barnave tradicionale kineze në fushat botanike, kimike, farmaceutike, të ekspertizës, klinikës,etj., duke ofruar një bazë shkencore për përcaktimin e prejardhjes së ilaçeve, të cilësisë së tyre si dhe për shpjegimin e mekanizmit të efektivitetit të tyre.  Në bazë të regjistrimit të burimeve të barnave në mbarë vendin, në vitin 1961 u hartuan “Zhon Yao Zhi” (“Kodet kombëtare dhe lokale të ilaçeve tradicionale kineze”).  “Fjalori i ilaçeve tradicionale kineze” i botuar dhe i vënë në qarkullim më 1977 ka bërë që llojet e ilaçeve tradicionale kineze të arrijnë në 5767.  Në të njëjtën kohë janë botuar fjalorë të ndryshëm të ilaçeve tradicionale kineze, vepra të posaçme si dhe gazeta dhe revista të ndryshme mbi këto ilaçe, janë krijuar edhe shumë institucione kërkimore, arsimore dhe qendra të prodhimit të ilaçeve tradicionale kineze.

Burimet e ilaçeve tradicionale kineze

    Në Kinë ka territor të gjerë, gjeomorforgjinë e ndërlikuar dhe klimë të shumëllojshme, duke krijuar mjedise të ndryshme ekologjike dhe kushte të favorshme për rritjen e barnave mjekësore.  Tani në Kinë ka mbi 8 mijë lloje barnash tradicionale kineze, mbi 600 lloje prej tyre përdoren më shpesh.  Barnat tradicionale kineze zënë vendin e parë në botë përsa u përket llojeve dhe sasisë.  Krahas plotësimit të nevojave të vendit, këto ilaçe eksportohen edhe në mbi 80 vende dhe rajone të botës, duke gëzuar famë të madhe në arenën ndërkombëtare.

Mbledhja dhe përpunimi i ilaçeve tradicionale kineze

    Vjelja e barnave tradicionale kineze është një halkë e rëndësishme në prodhimin e përpunimin e ilaçeve tradicionale kineze, farmacistët e kohëve të ndryshme i kushtojnë vëmendje të madhe vjeljes në kohë të përshtatshme të tyre.  Në periudhat e ndryshme të rritjes barnat mjekësore kanë elementë dhe përmbajtje të ndryshme, dhe efekti i tyre helmues e roli negativ janë të ndryshëm, prandaj vjelja në kohë e barnave mjekësore ka rëndësi të madhe për garantimin e efektit dhe për uljen e helmit të barnave.  Në përgjithësi barnat mjekësore duhen mbledhur kur rriten për bukuri dhe në fillim të çeljes së luleve.  Kur lulet përdoren si barna mjekësore, duhet vjelur në kohën e gonxheve, kur frutet përdoren si barna mjekësorë, duhet vjelur në kohën e pjekjes së tyre, rrënjët duhet vjelur në fund të vjeshtës ose në fillim të pranverës, lëkurat duhet mbledhur në pranverë e vjeshtë, kurse barnat mjekësore nga kafshët, duhen mbledhur në stinën e rritjes energjike të kafshëve, barnat mjekësore nga mineralet mund të mblidhen kurdoherë.

    Pas përpunimit barnat mjekësore çohen në farmaci ose fabrikë.  Metodat e përpunimit janë bërë zgjedhje, pastrim, prerje, pjekje, avullim, fermentim, zjerje, mbirje, filtrim etj.  Barnat e përpunuara duhet të thahen nën rrezet e diellit, nën hije, në furrë ose me gëlqer.  Disa barna duhet të ruhen në temperaturë të ulët dhe pa dritë, me ilaçe kimike etj, për t’i ruajtur nga mykja, avullimi, lagështira, shkrirja, dalja e vajit dhe nga  brejtja.  Para përdorimit barnat mjekësore duhet të kontrollohen, për të përcaktuar cilësinë e tyre, për të garantuar sigurimin dhe efektin e tyre.

Përdorimi i barnave tradicionale kineze

    Përdorimi i barnave tradicionale kineze ka një histori të gjatë dhe ka luajtur rol të madh për lulëzimin dhe begatinë e kombit kinez.  Edhe sot ato zënë një vend shumë të rëndësishëm në mjekimin e sëmundjeve dhe në forcimin e shëndetit.  Teoria dhe përvoja praktike e barnave tradicionale kineze pasqyrojnë karakteristikat e kulturës kineze.  Barnat tradicionale kineze vijnë kryesisht nga lëndët natyrore dhe janë të vogla efektet e tyre negative dhe helmuese.  Në një dozë ka shumë elementë që mjekojnë shumë sëmundje.  Në shumë raste barnat tradicionale kineze përdoren në formë të përzierjes, nëpërmjet formimit racional të recetës, mund të mjekohen sëmundje të ndërlikuara, të ngrihet efekti i mjekimit dhe të ulet efekti helmues e negative i këtyre barnave.

    Përdorimi i barnave tradicionale kineze bazohet në teorinë e mjekësisë tradicionale kineze dhe në efektin e mjekimit në trupin e njeriut.  Efekti i këtyre barnave varet nga vetia e vet barnave,  të cilat kanë veti të të ftohtit, të nxehtit, të vaktit, të thartit, të hidhurit, të emblës, djegësit dhe të kripurës, ngritja e ulja, fundosja e pluskimi, tropismi në meridianë, dhe të helmimit.  Për të përdorur në mënyrë të sigurtë dhe efektive barnat tradicionale kineze, duhet të përvetësohen njohuritë bazë mbi përputhjen, mospërputhjen, dozën, mënyrën e përdorimit dhe kombinimin e tyre me njera tjetrën.  Përputhja do të thotë përdorimi në mënyrë të zgjedhur i dy ose më shumë lloje barnash sipas gjendjes së sëmundjes dhe karakteristikave të ndryshme të barnave.  Mospërputhja do të thotë ndalimi i kombinimit të disa barnave, mospërdorimi i disa barnave në rast shtatzënësie dhe diete.  Doza do të thotë sasia e përdorimit të barnaveve, si sasia ditore, përqindja e barnave të ndryshme etj..  Doza varet nga vetia, përputhja, mosha e të sëmurit, gjendja e tij shëndetësore, gjendja e sëmundjes, ndryshimi i stinave dhe nga shumë faktorë të tjerë.

Zhvillimi i barnave tradicionale kineze

    Drejtimi i studimit dhe i prodhimit të barnave tradicionale kineze në të ardhmen do të jetë kryesisht forcimi i përgatitjes së farërave të zgjedhura krahas trashëgimit të përvojave tradicionale, si përgatitja e farërave me izotope, studimet në fushën e inxhinjerisë biologjike etj., forcimi i kultivimit të disa barnave të egra që përdoren në sasi të madhe si jamball(Gancao)，rrënjë uritheje(Huangqing), Chaihu etj. dhe i mbi 20 barnave të tjera të importuara, sidomos forcimi i studimit të degjenerimit të farërave, forcimi i punës hetuese dhe i shfrytëzimit të burimeve të reja.